30 سال از آن روز می‌گذرد و حالا سوال این است كه آزادسازی خرمشهر به عنوان یكی از مهم‌ترین اتفاقات ملی و تاریخی ما چقدر به كتاب‌ها راه یافته و نویسندگان تا چه اندازه توانسته‌اند اتفاقات خرمشهر را وارد ادبیات داستانی كنند البته طی این سال‌ها برخی داستان‌ها در این باره خلق شده و نهادهای زیادی از تولید آثار در این باره حمایت كرده‌اند.
با این حال، هنوز هم خلا یك اثر سترگ كه بازتابی از این رویداد عظیم باشد، در كارنامه ادبیات داستانی ما محسوس است.
نگاه تك‌بعدی برخی مسوولان
نصرت‌الله محمودزاده نویسنده و داور جایزه كتاب سال دفاع مقدس یكی از نویسندگانی است كه به این موضوع اذعان دارد. او به خبرنگار «جام‌جم» می‌گوید: سال 73 به همراه تعدادی از نویسندگان خدمت رهبر معظم انقلاب رفتیم. صحبت در این باره بود كه آیا ما توانسته‌ایم اثری درخور قد و قواره و شان خرمشهر بنویسیم یا خیر.
رهبر فرمودند اگر مهم‌ترین رمان‌های جنگ دنیا را بررسی كنیم، به «جنگ و صلح» تولستوی می‌رسیم كه موضوعش مقاومت مردم مسكو است. رهبر فرمودند اگر می‌خواهیم درباره خرمشهر كار كنیم، باید اثری كه تولید می‌كنیم را با این شاخص بسنجیم كه تا الان این اتفاق نیفتاده است.
محمودزاده آزادسازی خرمشهر را یكی از بزرگ‌ترین پیروزی‌های جهان تشیع می‌داند و می‌گوید: اگر به خرمشهر با این دید نگاه شود باید روی آن سرمایه‌گذاری كرد.
این نویسنده ادامه می‌دهد: امیدوارم نویسندگان و مسوولان و نهادها دست از كارهای اداری و تشریفاتی بردارند و برای خلق چنین اثر شاهكاری مردانه پای كار بیایند.
محمودزاده گله‌هایی هم از مسوولان نهادهای درگیر دارد. مثلا می‌گوید این مسوولان معمولا با دید تك‌بعدی به موضوع نگاه می‌كنند و به زمینه‌های تحقیق و پژوهش برای چنین رویداد مهمی توجه ندارند.
او می‌گوید: هر نهادی كه ادعا می‌كند متولی این كار است و حاضر است برای نوشتن اثری عظیم درباره آزادسازی خرمشهر سرمایه‌گذاری كند، من حاضرم تضمینی برایش كار كنم و چند نویسنده شاخص را هم پای كار بیاورم.
فتاحی: مسائل دفاع مقدس به این زودی‌ها از حافظه مردم پاك نمی‌شود. اما باید آن مسائل هضم شود و فكر نمی‌كنم جای نگرانی باشد. گرچه تاكنون شاهكاری درباره خرمشهر در حوزه ادبیات داستانی خلق نشده است، اما سرانجام این اثر خلق خواهد شد
محمودزاده كه زندگی چند شهید دفاع مقدس را به رشته تحریر درآورده، می‌افزاید: وقتی هیچ نهادی حاضر نیست این سرمایه‌گذاری را انجام دهد، به ناچار منِ محمودزاده وارد كار می‌شوم تا در قبال پرداختن به زندگینامه داستانی شهید باقری، به موضوع خرمشهر ورود كنم.
مبلغی هم كه برای این كار می‌گیرم، همان مبلغی است كه شهید باقری با آن وارد خرمشهر شد؛ یعنی هیچ. وقتی ارگانی روی این بحث سرمایه‌گذاری نمی‌كند، بهتر است من هم ارزش‌های شهدا را مورد معامله قرار ندهم. اما این دلیل نمی‌شود كه ارگان‌ها سواستفاده كنند.
در رمان جنگ فقیریم
احمد بیگدلی نویسنده و برگزیده كتاب سال نیز معتقد است: خیلی از كسانی كه شعار می‌دهند، هیچ كاری برای دفاع مقدس انجام نداده‌اند. وی می‌افزاید: ما در زمینه رمان جنگ خیلی فقیر هستیم. اما در زمینه داستان كوتاه، كتاب‌های خوبی در زمینه جنگ نوشته‌ایم.
بیگدلی در پاسخ به این سوال كه چگونه یك نویسنده می‌تواند موضوع آزادسازی خرمشهر را وارد سیر روایت یك اثر داستانی كند و روایتش صرفا تاریخی نباشد و عناصر داستانی را در اثرش لحاظ كند، می‌گوید: در درجه اول موضوع آزادسازی خرمشهر باید برای نویسنده ارزشمند باشد و هدف متعالی نویسنده بیان همین موضوع باشد.
او ادامه می‌دهد: همچنین نویسنده به این منظور باید مطالعات فراگیری داشته باشد و با افراد بسیاری در این باره صحبت كند؛ از مردم خرمشهر گرفته تا مسوولان و رزمندگان. بیگدلی خاطرنشان می‌كند: هدف نویسنده باید نوشتن یك داستان در شان خرمشهر باشد، نه این‌كه فقط بخواهد شعار بدهد.
كتاب دفاع مقدس ویترین ندارد
حسین فتاحی نویسنده كتاب «پری نخلستان» است كه به موضوع خرمشهر اختصاص دارد. كتابی كه در بیست و هشتمین جایزه كتاب سال تقدیر شد. فتاحی بر این باور است كه در ادبیات ما به موضوع جنگ پرداخته شده است.
به گفته وی «داستان بهنام» نوشته داود امیریان، «نخل‌های بی‌سر» نوشته قاسمعلی فراست و كتاب «دا» نمونه‌های درخشانی هستند كه به جنگ تحمیلی و موضوع خرمشهر پرداخته‌اند.
فتاحی می‌گوید: اگر آثار داستانی دفاع مقدس دیده نمی‌شود، به دلیل نپرداختن به این موضوع نیست، بلكه سیستم توزیع و پخش كتاب معیوب است و كتاب جنگ ویترین ندارد.
او در پاسخ به این سوال كه چرا نویسندگان ما هنوز نتوانسته‌اند اثری مانند «جنگ و صلح» درباره آزادسازی خرمشهر خلق كنند، می‌گوید: این را در نظر بگیرید كه جنگ و صلح هم 50 سال بعد از وقوع آن واقعه نوشته شد.
وی ادامه می‌دهد: مسائل دفاع مقدس به این زودی‌ها از حافظه مردم پاك نمی‌شود. اما باید آن مسائل هضم شود و فكر نمی‌كنم جای نگرانی باشد. گرچه تاكنون شاهكاری درباره خرمشهر در حوزه ادبیات داستانی خلق نشده است، اما سرانجام این اثر خلق خواهد شد.
با وجود اظهارنظر نویسندگان، ناشران، مسوولان و بسیاری از دلسوزان، و پس از جلسات كارشناسی زیاد، هنوز دفاع مقدس و رویدادهایی چون آزادسازی خرمشهر، موضوع آفرینش یك شاهكار ادبی قرار نگرفته است تا انتظارها را برآورده كند.
عوامل کاهش قدرت باروری در آقایان